De meesten van ons kennen ondertussen wel het progamma Zomergasten, al was het alleen maar vanwege de wrijving tussen Özcan Akyol, die een gast was in dit programma, en Jan Slagter. De afgelopen tijd is er het nodige gezegd en geschreven over deze twee mannen en dat allemaal vanwege iets, ik wil het niet afdoen als iets klein want de gemoederen liepen hoog op, wat iemand zei tijdens dit programma. Zo werd ik ook geraakt door wat er gezegd werd in dit programma, waardoor ik niet anders kon dan de Leer en Verbonden even links te laten liggen en het Zuid-Afrikaanse pad, voor een klein stukje, dat dan wel weer, op te gaan.
Geraakt, niet alleen door de woorden van Simon Kuper, hoe schokkend hij de apartheid heeft ervaren, maar ook door zijn emoties, terwijl hij van zichzelf zegt dat hij moeite heeft om zijn emoties te uiten, toen hij vertelde over Nester, de zwarte dienstmeid van zijn grootouders, voor 40 jaar.
In deze aflevering van Zomergasten zien we beelden van Nelson Mandela, die een bezoek brengt aan de de weduwe van Hendrik Verwoerd, die de architect van de apartheid wordt genoemd.
Ook zien we beelden van Nelson Mandela die een bezoek brengt aan een standbeeld van Hendrik Verwoerd. De uitleg van Kuper maakt dat je ademloos luistert door hoe hij inhoud geeft aan wat je ziet. Vooral mooi, juist vanwege zijn commentaar, Verwoerd als beeld, en Mandela's reactie "je hebt hem wel klein gemaakt", die naast dit beeld staat, groot in gedrag.
Wanneer het gaat over Mandela, over Zuid-Afrika en het leed dat het Apartheidsregime heeft veroorzaakt, kan ik niet anders dan terug denken aan de lezing "De reis begint met het vertellen van je verhaal" van Mpho Tutu van Furth, die ik nu iets meer dan twee jaar geleden heb bijgewoond, en die tevens mede van een dusdanige invloed op mij is geweest dat ik besloot dat het tijd was om mijn eigen verhaal te vertellen.
Ik wil opnieuw terug naar deze lezing, maar voordat ik dat doe wil ik eerst stil staan bij de indrukwekkende documentaire 'Free at Last', die vol zit met, onopgeloste, verhalen en laat zien "dat de wonden van de apartheid nog niet zijn geheeld".
In deze documentaire, in drie delen, komen onder andere beelden voorbij van Desmond Tutu die in tranen uitbarst. Dit is wat Mpho Tutu van Furth er tijdens de lezing er over zei: "Deze tranen werden veroorzaakt door het getuigenis van Singokwana Ernes Malgas toen hij zijn marteling beschreef door de Zuid-Afrikaanse politie, niet alleen van zichzelf maar ook van zijn zoon die stierf in de gevangenis nadat ze zuur over hem hadden gegooid. Mijn vader was overweldigd door de wreedheid van dit alles en kon zijn eigen verdriet niet bedwingen".
Deel 1: Onbeantwoorde vragen
"Vanaf de jaren 50 werd Apartheid een steeds wreder systeem van geïnstitutionaliseerd racisme. Het leidt tot op de dag van vandaag tot onbeantwoorde vragen."
Deel 2: Onaanraakbaar
"Een voormalige moordenaar in dienst van het regime onthult nu voor het eerst zijn verhaal. Waarom is het, na al die jaren, nog steeds zo moeilijk om Apartheidsdaders ter verantwoording te roepen?"
"De vrijlating van Mandela in 1990 geeft hoop aan een verdeeld land. Met de oprichting van de waarheids- en verzoeningscommissie probeert de nieuwgekozen regering het land te verenigen. De compromissen die zijn gesloten en de toezeggingen die zijn gedaan, hebben tot op de dag van vandaag niet geleid tot gerechtigheid."
"De titel van de documentaire Free at Last verwijst naar de overwinningsspeech van Nelson Mandela toen hij in 1994 de eerste zwarte president van Zuid-Afrika werd. Hij zei: We kunnen luid van de daken schreeuwen: free at last, eindelijk vrij! Maar dat bleek voorbarig". Hierbij moet ik ook denken aan de woorden van Simon Kuper in Zomergasten, je voelt zijn liefde voor dit land, die "Zuid-Afrika nog steeds het meest ongelijke land van de wereld" noemt.
